AKP’nin 2023 seçim vaatleri arasında yer alan “vatandaşlık maaşı”, yeni yıldan itibaren pilot uygulamayla hayata geçiyor. Asgari ücretin altında geliri olan hanelere düzenli ödeme yapılacak; aileden en az bir kişi çalışma hayatına katılana kadar destek sürecek.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçtiğimiz dönem duyurduğu “vatandaşlık maaşı” modeli için takvim netleşti. AKP’nin 2023 seçim programında yer alan ve sosyal yardım sisteminin yeniden yapılandırılmasını hedefleyen düzenleme, 2026 yılında pilot illerde uygulamaya alınacak.

Cumhurbaşkanlığı’nın 2026 Programı’nda yer alan ifadeye göre sosyal yardım mekanizması, aile odaklı ve gelir garantisine dayalı yeni bir yapıya dönüştürülecek. Model, her hanenin en az asgari ücret düzeyinde gelire sahip olmasını sağlamayı amaçlıyor.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yürütülen hazırlık kapsamında “Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi” adı verilen yeni model, gelir düzeyi asgari ücretin altında kalan hanelere düzenli ödeme yapılmasını sağlayacak. Hane içinde kimsenin çalışmadığı ya da toplam gelirin asgari ücreti karşılamadığı durumlarda ödemeler, aileden en az bir birey iş gücüne katılana kadar devam edecek.

Pilot uygulamanın ardından elde edilecek sonuçlara göre sistemin ülke geneline yayılması planlanıyor.

Pilot İllerin Seçim Kriteri: Yoksulluk Oranı, İşsizlik ve Hane Profili

Pilot bölge seçimi rastgele yapılmayacak. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, gelir dağılımı, kayıt dışı istihdam, kırsal/kentsel nüfus dengesi ve sosyal yardım yoğunluğunu analiz ederek en kırılgan illeri pilot olarak belirleyecek. Amaç, modelin gerçek risk gruplarında test edilmesi.

Aile Gelirinin Nasıl Hesaplanacağı Netleşiyor

Vatandaşlık maaşı için hane geliri; kayıtlı maaş, sosyal yardımlar, kira geliri ve dönemsel kazançlar dahil edilerek hesaplanacak. Kayıt dışı kazanç şüphesi olan hanelerde gelir tespiti saha ekipleri ve SGK veri tabanları üzerinden yapılacak.

Ödemelerin Hesaplama Formülü: “Tamamlama Mantığı”

Sistem klasik maaş değil, gelir tamamlama modeli. Örneğin asgari ücret 20.000 TL ise ve hane geliri 13.000 TL’de kalıyorsa devlet 7.000 TL farkı ödeyecek. Ödeme her ay Aile Destek Sistemi üzerinden, PTT veya banka hesaplarına aktarılacak.

İşe Girme Şartı İçin Yeni Mekanizma: İŞKUR Takibi

Destek alan hanelerde en az bir yetişkinin İŞKUR’a kayıtlı olması zorunlu olacak. Sisteme dahil edilen kişilere özel kurs, iş teklifi ve yönlendirmeler yapılacak. Teklif edilen işlerin makul gerekçe olmaksızın reddedilmesi durumunda destek askıya alınabilecek.

Mevcut Sosyal Yardımlar Birleşiyor: Dağınık Yapı Tek Havuzda Toplanıyor

Gıda, barınma, yakacak, aile yardımı gibi dağınık kalemler “Gelir Tamamlayıcı Destek” içine entegre edilecek. Böylece hem bürokrasi azalacak hem de hanelerin aldığı toplam yardım şeffaf bir şekilde tek sistemde izlenecek.

Modelin Ekonomiye Etkisi: Harcanabilir Gelir Artacak

Uzmanlara göre asgari gelirin altındaki milyonlarca hane için gelir tamamlaması, yerel pazarlarda ve küçük esnafta doğrudan talep artışı yaratacak. Ekonomi yönetimi ise bu artışı kontrollü tutmak için ödemeleri “hane bazlı ve kademeli” planlıyor.

Çalışmayı Engellemeyen Sosyal Yardım Yapısı

Sistemin temel farkı: çalışmayı cezalandırmaması. Şu an bazı sosyal yardımlar işe girildiğinde kesildiği için aileler işgücüne katılmaktan kaçınabiliyor. Yeni modelde, işe başlandığında gelir düşüşü yaşanmaması için geçiş dönemi ek ödemeleri planlanıyor.

Pilot Sonuçlarında İzlenecek 4 Ana Gösterge

Hükümet, pilot uygulama boyunca şu metrikleri izleyecek:

• Hane gelir düzeyindeki değişim
• İşgücüne katılım oranı
• Sosyal yardım bağımlılığındaki azalma
• Bölgesel yoksulluk göstergeleri
  Başarılı sonuçlarda model 2027’de yaygınlaştırılacak.

Sistemden Çıkış Kuralları: Sadece İşe Girmek Yetmeyecek

Aileden bir kişinin işe başlaması destek için yeterli değil. Hane geliri asgari ücreti sürdürülebilir biçimde aşana kadar ödeme devam edecek. Böylece kısa süreli, geçici işlerde destek aniden kesilmeyecek — gelir istikrarı sağlanana kadar bir “köprü destek” modeli uygulanacak.

Vatandaşlık maaşı modeli, Türkiye’de sosyal yardım sisteminde köklü bir değişime işaret ediyor. Aile bazlı gelir garantisi sağlayan bu yeni yaklaşım, hem yoksulluk riskini azaltmayı hem de istihdama yönlendirmeyi hedefliyor. Gelirin asgari ücret seviyesine tamamlanması, özellikle düşük gelir grubundaki haneler için önemli bir güvence oluşturacak.

Ancak sistemin kalıcı olarak uygulanabilmesi için pilot illerdeki performansının kritik önem taşıdığı belirtiliyor. İşgücüne katılım şartı, uzun vadede sosyal yardım bağımlılığını azaltabilecek bir mekanizma olarak öne çıkıyor. Ekonomi yönetimi, 2026 sonrası tüm Türkiye’de daha kapsayıcı ve sürdürülebilir bir destek yapısı kurmayı amaçlıyor.